Ik ben opgegoeid in een Rooms gezin dat woonde aan de Tulpenstaat in Lisse.
In die straat stond de kerk van de zéér strenge Gereformeerde Gemeente. In die tijd gingen de mensen nog lopend naar de kerk, en zeker bij deze "zwaren". Na de dienst stonden altijd nog enige zwart geklede mannen op de straathoek bij de kerk wat na te praten. Dat waren "ouderlingen", de bestuursleden van de kerk. Later toen Tineke en ik ons aansloten bij de véél vrijzinniger Hervormde Kerk in Rheden, scheelde het nog weinig of ik was zelf "ouderling" geworden.

In het Catharijnenconvent in Utrecht hangt een schilderij van Jan van Noordt (1620-1676) met de titel "Susanna en de ouderlingen". In het Rhedens gezelschap waarmee ik daar was, waren enige ouderlingen, die naar het schilderij keken en meteen ietsje besmuikt lachten. De studente kunstgeschiedenis, die ons iets over het schilderij vertelde, was kennelijk niet zo thuis in de verwarrende kerkelijke zaken in Nederland, zij begreep niets van het gegrinnik.

Eerst het verhaal: (je kun het vinden in de bijbel, Daniël, 13, en daar gaat het dan meteen fout, want dat vind je wèl in de katholieke, maar niet in de protestantse bijbel, het is het "apocriefe" deel)
Susanna, de vrouw van Jojakim, was vroom en vooral mooi. En Jojakim was rijk en had dus ook veel vrienden en aanzien, o.a. twee "ouderlingen",oudsten van het volk, die geen kans voorbij lieten gaan om Susanna te zien (en te begluren en iets te willen).
Jojakim had een groot huis met tuin en daarin een vijver (een "swimmingpool"), waar Susanna graag baadde.
De twee begluurden haar vanuit het struikgewas en op een stil moment, als Susanna denkt alleen te zijn, komen de snoderiken te voorschijn. Daniël laat ze zeggen:"We branden van begeerte naar u. Wees ons terwille en heb gemeenschap met ons"... anders... zullen we tegen je getuigen en vertellen dat er een jonge man bij je was. Wie wil weten hoe dat afloopt moet maar aan de bijbelstudie.

Jan van Noordt (1620-1676)
Catharijnenconvent, Utrecht

Anthonie van Dyck (1621)
Alte Pinakotek, Munchen

Op beide schilderijen van Jan van Noordt en van Anthonie van Dijck zie je Susanna verschrikt omkijken naar de beide dreigende "vieze mannen" achter haar. Beide schilders hebben Susanna op strategische plaatsen bedekt.
Haar arm verhullend voor de borst en een rode lap (stier?) wat lager en de benen zedig gekruist. Met zulke lappen om ga je niet in bad, maar van schrik zal ze deze wel over zich heen hebben getrokken, hier moet het dan maar even. Achter de ouderlingen bij van Noordt een niet erg duidelijk geschilderde boom, die nog een rol gaat spelen in het verhaal...

Zo'n bijbels verhaal met een mooie naakte, badende vrouw erin, is natuurlijk een heerlijk excuus om te schilderen en... zo'n schilderij te kopen!,
Je hebt niet zomaar een naakt in huis, maar een uiterst bijbels motief. Zeer populair dus onder schilders. Schilderijen met hetzelfde motief zijn er van: Rembrandt, Altdorfer, van Dyck, Rubens, Veronese, Caracchi, von Stuck (1904, een hele mooie, met wel heel vieze gluurders), Santierre, Tiepoli, Tintoretto en nog ettelijke schilders meer. (een zestal daarvan staan hier).

Rembrandt van Rijn (1647)
Gemäldegalerie, Berlijn.

Alessandro Allori
Musée Magnin, Dijon.

Franz von Stuck (1904)
Kunstmuseum Sankt Gallen.

Peter Paul Rubens (1607)
Galleria Borghese, Rome